Bir yılda insan neler öğrenir?

Sayılı günler ve dakikalar geçiren insanoğlu sayısız hatıralar, doyum ve duyumlarla dolu hayatında farkında olarak ve olmayarak neler neler öğrenir. Bazıları unutulsa da bazıları kişinin hayatına yön veren kültür ve tecrübeleri arasına dahil olur, yer yer hayatının dönüm noktaları olur, meselelere bakışı ve analizlerinde daha geniş yelpazeden bakabilmeyi sağlar.
Miladi bir yıl daha geçirdik takdir edilen ömrümüzde. Geçen günün, haftanın, ayın, yılın hatta o ana kadar yaşadığı ömrün muhasebesini yapmamız gerektiği kanaatinden hareketle bir önceki yılla alakalı maddi-manevi, ilmi, mesleki, sıhhi, ferdi, ailevi, ictimai açıdan kazandığım ve kaybettiklerimi tefekkür ediyordum.
Aslında maddesi ve manasıyla bir bütün olan insan, ömrün muhasebesi adına belli aralıklarla ne kazandım ne kaybettim hesabı yapmalı. Artılar ve eksiler, gidenler ve gelenler, kazanılan ve kaybedilenler muhasebesi. Materyalist zihniyetle bakma yanlışlığına düşmeden ben bu geçen yılda neler okudum, seminer, konferans, panel gibi kültürel etkinliklerde neler dinledim; nereleri gezdim gördüm; hangi sorular ve konuları araştırdım; tecrübe, bilgi, kültür adına nereden nereye geldim; hangi gönüle girebildim, dokunabildim; konumumun hakkını ne derece verebildim; daha daha ne yapabilirdim demeli ve diyebilmeli. Acizane ömrümden bir parça olan geçen yılımın değerlendirilmesine hayali bir yolculuk yaptım ve kendimce kayda değer sonuçlar çıkardım diyebilirim.

Kendimizi keşfedebilmek

Dinlediğimiz bir haberde, okuduğumuz bir cümlede, duyduğumuz bir olayda ben neredeyim, ne yapmam gerekir, ne biliyorum, ne bilmiyorum soruları bizde merak uyandırıyorsa keşfe çıkartabilir. Empatiyle vicdan derecemizi ölçebilir, hissiyat zenginliğimiz veya fakirliğimizin farkına varabiliriz. Hadiseleri kendi hayal dünyamızda yaşamak ve ibretamiz bakış bizi keşfe çıkarır. Kendimizi kaybetmemek adına zaman yolculuğunda muhakemeye mecburuz. Yılın sonu buna önemli fırsatlardan birini teşkil ediyor onu öğrendim.
Bazen bilmediğim bir kelimenin peşine düştüğüm demleri hatırlıyorum, arayışta neler bulduğumu ve ardında nice hediyelerle karşılaştığımı da kelimelerin ardında benliğim olduğunu da.

Kendimizi eleştirebilmek

Maddi manevi kazanımlarına sevindiği ve mutlu olduğu gibi kayıplarına da hayıflanabilmeli insan. İnsani değerlere aykırı söz ve davranışlarından rücu ve ders almak bir erdem olarak bilinir ve görülür. Beşer şaşar ama şaştığıyla kalması ve yanlışında ısrarı olgun bir insandan istenen bir davranış değildir. İnsanın kendini değerlendirmesi ve vicdan terazisinde tartması başkasının bize puan vermesi ve değerlendirmesinden daha önemli değil midir? Aynaya bakarken sadece suratımıza değil, sîretimize de bakabilmeliyiz. Baktıkça bu hakikatin benim için bir yılın hikayesinde gizlendiğini farkettim.

Kendimizle yarışabilmek

Huzurun tesisi ve temini adına kötülüklerde değil, iyiliklerde yarışma esası tavsiye edilir. Bu tekliflerde özverili ve fedakâr davranışıyla başkaları arasında temayüz edebileceği ve öne geçebileceği gibi, kendi duruşuyla insanlık yarışında sağına soluna bakmadan kendisine de yatırım yapabilir, hatta kendisiyle yarışabilir. İki günü eşit olanın ziyanda olduğu esprisiyle kişi kendini geçmeye ve geliştirmeye adamalıdır. Bu da kendimi geçmek ve aşmak adına öğrendiğim ve hakkını teslim ettiğim bir husus oldu diyebilirim.

Kendimize hedefler koyabilmek

Hiçbir şey yapamasa, yılın sonunda kendisine tatmin edici bir cevap veremese bile bu da bir kazanımdır ve ileriki yıllara bir yatırımdır. Hayat planları arasına mesleki, maddi, ilmi vb hedefler koyabilen, belli zamanlarda kendini kontrol edebilen kişi ne güzel bir örneklik sergilemiştir. 
Yıllar önce katıldığımız bir kişisel gelişim seminerinde hatip bize elimize kâğıt kalem aldırarak kısa, orta ve uzun vadede hayattaki hedeflerimizi yazdırdığı olay aklıma geldi. Bir dosya kâğıdı doldurduğumu hatırlıyorum. Sonra bunların gerçekleştirme adına planlarımız üzerine düşünmemizi sağladı. Ne kadar ciddiyetle istiyor, ciddiyetle eğiliyoruz. Bunun için fedakarlığa hazır olup olmadığımıza yönelik iradi duruşumuza bakmamızı sağlamıştı. 
Maddi ve fiziki alanda muhasebe kâr ve zarar kıyaslamasıyla yapıldığı gibi manevî, ruhî, ilmî vb. açıdan muhasebemiz de artı ve eksileriyle ölçülür. Kazandığımız ve kaybettiklerimizle bir hayat yaşıyoruz. Maddi kazançlar, diploma ve makamlarımızın yanısıra okuduklarımız, dostluklarımız, erdemli hareketlerimiz kazanımken yitirdiğimiz arkadaşlarımız ve yakınlarımız, zaman israfı ve hakkı verilmeyen gün, ay, yıl, ömür de kayıplarımız sayılır.
Bir yılın muhasebesi bana ne çok şeyler fısıldadı.  Geçen yılım istikbale ışık olacak hakikatleri görmek adına yine de bir kazanımdı.