Gazze, Edebiyat Dünyası ve Filistinli Yazarlarla Tanışma

Gazze özelinde Filistin davası gündemimize geldiği günden (7 Ekim 2023) beri dikkatimi çeken konulardan biri de Filistinli yazarlar oldu. Bir ikisi hariç aşina olmadığım muhtelif alanlarda eser kaleme almış bilim adamları ve edebiyatçıları tanımaya başladım. Bunlardan bir kaçını paylaşmak isterim.

Gassan Kanafani/Kenefani

İngiliz mandası altında iken 1936 yılında Akka’da doğan Filistinli hikayeci ve romancı. Basın yayın faaliyetleri yürütür, FKÖ yönetiminde yer alır. Maalesef 1972’de 36 yaşında suikast sonucu Mossad tarafından arabasının altına konulan bomba ile hayatını kaybeder. Kısa ömrüne 18 kitap ve yüzlerce makale sığdıran yazarın sinemaya da uyarlanan ‘Güneşteki Adamlar’ ilk ve meşhur romanıdır. 
Yönettiği el-Muharrir gazetesinde birçok gence ocak olur. Meşhur Hanzala karakterinin çizeri Naci el-Ali de onlardan biridir. (Filistinin Cesur Öykücüsü, Esma Türkseven, Diyanet dergisi, Aralık-2023, s.62-65; Gassan Kanafani’yi Okumak için 10 sebep, Sıddık Yurtsever, Geçerken, Şubat 2024,sayı:41, s.44-45)
Ayrıca yayın dünyasında varlığından haberdar olduğum ve okumayı düşündüğüm bir kitapta da kendisi tanıtılan portreler arasında yer alıyor. (Peren Birsaygılı Mut, Gassan Kenefani, Zeytin Ağaçlarının Arasında: Filistin Edebiyatı’ndan Portreler, Usta kitap, ist. 2018)

Nizar Kabbani:

Suriyeli baba Türk asıllı annenin evladı olarak  Şam'da doğmasına rağmen Filistin şairi olarak tanınan Kabbani, 1923 doğumlu ve Hukuk mezunu. Suriye’nin yabancı misyonlarında katiplikten büyükelçiliğe kadar farklı kadrolarda resmi görevler icra eder. 1966’da yazdığı bir şiir sebebiyle soruşturma açılır. Emekliliğe ayrılır ve Beyrut’a yerleşir. Orada yayıncılıkla uğraşır ve edebi faaliyetlere ağırlık verir. İlk şiir kitabını üniversitede öğrenci iken 1944 yılında yayımlar. İlk dört divanını gazel tarzında yazar. 500’den fazla şiiri 41 divanını oluşturmuş.  20’den fazla şiiri bestelenen şair, ömrünün son 15 yılını geçirdiği Londara’da 1988 yılında 75 yaşında hayat gözlerini yumar. (Filistinin Yiğit Şairi Nizar Kabbani- Ahmet Mahmut Şen, Diyanet dergisi, Ocak-2024, s.54-57)

Hanan Aşravi

Aşravi de hakkında bir makaleye rastladığım Filistin davası öncülerinden biridir ve takibe alınası bir aydındır. (Pınar Özden Cankara, Hanan Aşravi’nin Filistin Mücadelesi ve Twitter Üzerinden Kamu Diplomasisi Faaliyetleri, Filistin Araştırmaları Dergisi, no.9 (2021), 108-150;  https://acikkaynak.bilecik.edu.tr/xmlui/handle/11552/1900)

İbrahim Nasrallah

Bu yıl Nisan ayında Kahramanmaraş’ta 5.si düzenlenen Uluslararası Şiir ve Edebiyat Günleri’nde şiir dalında ödül alan şair ve yazarın 20’nin üzerinde şiir kitabı ve Filistin tarihinin 250 yılını işleyen 12 romanı  bulunuyor.
1954 yılında Ürdün'de Mülteci Kampı'nda doğan Filistinli bir şair, romancı, öğretmen, ressam ve fotoğraf sanatçısıdır. Ülkemize geldiğinde (2023) bir söyleşide şöyle diyor: ‘Filistin'de ilk ayaklananlar, ilk direnişçiler aslında edebiyatçılardı. Filistin edebiyatı siyonistlerin yok etme politikasıyla çok ciddi bir savaş içerisinde. Çünkü siyonist bu varlık Filistin halkına dair ne varsa her şeyi silme ve yok etmeye çalışıyor. Şuradan da görüyoruz, siyonist bu varlık yıllar önce Filistinli her şeyi yok etmek için bir örgüt kurdu. Yani bu bağlamda ilk olarak köylerin ve şehirlerin ismini sildiler ve yerlerine İbranice isimler koydular. Bu silme ve yok etmenin ilk aşaması bu şekilde başlamıştı. İsimleri değiştirdikten sonra neredeyse 500'e varan köyü yıktılar…Eğer Filistin halkı dillerini korumasalardı bugün direniş dili, direniş edebiyatı diye bir şey göremezdik. Bu olmasaydı ne Arap okuyucu ne Filistinli okuyucu bu direnişin var olduğunu görebileceği bir esere ulaşamazdı. Dolayısıyla Filistin savaşının karşı durduğu nokta; silişe ve yok edişe karşı duruştur." 
(https://www.aa.com.tr/tr/yasam/filistin-asilli-urdunlu-yazar-nasrallah-filistinde-ilk-ayaklananlar-ilk-direnisciler-aslinda-edebiyatcilardi/3057359),
Türkiye’de kendisi ve eserleri hakkında hazırlanmış üç yüksek lisans tezi ve çok sayıda makale bulunan İbrahim Nasrallah’ın Türkçeye Karanlığın İçinde-Filistin’in Siyah Güneşi adıyla Arzu Nalbantoğlu tarafından çevrilen bir de romanı bulunmaktadır.
(https://www.mirkat.org/haberler/ibrahim-nasrallahin-butun-siirleri-bir-araya-getirildi)
Gazeli Meryem, Beyaz Atlar Zamanı gibi Türkçeye kazandırılmış kitapları bulunuyor.

İsmail Raci el-Faruki

Kendisini bir yazımda burada ‘Bir tevafuk ve Filistinli bir portre’ başlığıyla işlemiştim. (22.10.2023). Bilim ve fikir adamı olup Amerika’da eşiyle beraber bir suikasta kurban giden Prof.Dr.İsmâil Râcî el-Fârûkî’nin (1921-1986) 14 eserinden 4’ü Türkçeye kazandırılmıştı. Tevhid, İslam , İslam ve İsrail Sorunu (İslam ve Siyonizm adıyla), İslam Kültür Atlası.

Daha niceleri

Alfabetik olarak eklediğim şu zevat da (DİA’da) madde olarak işlenen diğer Filistinli alim, şair-edip, mütefekkir ve devlet adamları arasında kaydediliyor:
-Abdurrahman b.Ganm-Filistinli din âlimi. 
-Ahmed Selîm Saîdân- İslâm matematik tarihi üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan Filistinli âlim.( bkz.DİA Saîdân, Ahmed Selîm)
-İshak Mûsâ  Hüseynî, Filistinli edip ve düşünür. (bkz.DİA: Hüseynî, İshak Mûsâ)
-Kadrî Hâfız Tûkaan/Tûkân- Filistinli İslâm bilim tarihçisi, düşünür ve devlet adamı. (Tûkân, Kadrî Hâfız-DİA)
-Mahmud Derviş-Filistinli şair, edebiyatçı. (Bkz.DİA Mahmud Derviş md.)
-Muhammed İzzet Derveze - Filistin direniş hareketi içinde aktif rol alan Arap fikir ve siyaset adamı, müfessir ve tarihçi. (Bkz. DİA, Derveze, Muhammed İzzet) 
-Yâsir /Yaser Arafat, (d…ö) direniş Hareketi’nin meşhur lideri. (bkz. DİA, Arafat, Yasir)
Ayrıca Filistinli hıristiyan edip ve eğitimci Halîl Beydes  ve  Oryantalizme yaptığı eleştirilerle tanınan Filistin asıllı bilim adamı Edward (William) Said (ö.2003) gibi şahsiyetleri de eklemek gerekir.

Öteyandan Sinema alanında tebarüz etmiş birkaç sima gözüme ilişti:
-Ameen Nayfeh-Sinema dünyasından film sektöründen Filistin’in genç yönetmenlerinden. 2020 Filistin, Ürdün, Katar, İtalya, İsveç ortak yapımı 200 meters/200 metre filmi kendisine ait. (Diyanet Aile dergisi, mart 2024, sayı-63, s.61)
-Bassam Jarbavi (2018 yapımı Mafak, Geçerken, Kasım 2024, sayı:50, s.46-47)
-Ziyad Haddaş
Bu simalar dışında tesbit edemediklerim de mutlaka vardır. Bir kez daha anladım ki Filistin ve Gazze davası bizleri kültürel alanda da birbirimize yaklaştırıyor.