İlk Nobel ödüllü kadın yazar Selma Hanım ve Kudüs Romanı-1

Her şey şu haberle başladı: ‘16 Mart 1940- Nobel Ödülü'nü kazanan ilk kadın yazar Selma Lagerlöf 82 yaşında öldü.’ (https://www.biyografi.info/tarih/1940) 1940’te 82 yaşında öldüğüne göre doğumu 1858 olmalıdır. Söz konusu yazarı ve eserlerini merak ettim ve peşine düştüm.

İlk Nobel ödüllü yazar Selma kim?

Yaygın kullanılan kısa adıyla Selma Lagerlöf, efsane ve masallaɾın yanısıra romanlaɾıyla tanınan ve Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan hem ilk kadın yazaɾ, hem de ilk İsveçli yazaɾmış. 
Tam adı Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf  olduğu kaydedilen yazarın 1909 yılında ‘Nils Holgersson'un Maceraları’ adlı kitabıyla nobel edebiyat ödülü aldığı belirtiliyor. Türkiye’den sadece Aziz Sancar ve Orhan Pamuk ödül alırken, şimdiye dek 33 İsveç vatandaşı Nobel ödülü almış.

(https://www.yasamoykusu.com/biyografi/selmalagerlof; https://tr.wikipedia.org/wiki/Selma_Lagerlöf;  https://www.sozkimin.com/selma-lagerlof-kimdir-sozleri-ve-hayati-1286.html);https://tr.wikipedia.org/wiki/Kategori:İsveçli_Nobel_Ödülü_sahipleri; https://tr.wikipedia.org/wiki/Selma_Lagerlöf ;https://www.biyografi.info/kisi/selma-lagerlof; https://www.bernamegeh.com/isvec-isimleri-ve-anlamlari-isvecce-kadin-ve-erkek-isimleri/)

Selma isimli meşhurlar

İsveç kültüründe (Erik, Nil vb. gibi) Türk isimlerine benzer/yazılışları aynı isimler de bulunuyor.
Yazar, aşina olduğumuz bir isme benzediği için aslen Türk veya Müslüman biri izlenimi veriyor ama araştıran yazılış benzerliğinden öteye geçmediğini anlıyor.
Selma, Arap ve Türk kültüründe yaygın isimlerden biri olmanın yanısıra İsveç’te, Amerika’da ve İzlanda’da yazılışı aynı ismin var olması ayrı bir tevafuk. Örneğin,
-Selma Blair (d. 23 Haziran 1972), Amerikalı oyuncu. Southfield, Michigan'da doğdu. Duygusal-dram-komedi tarzı yapımlarda rol almış.
-Selma Björnsdóttir  (d. 13 Haziran 1974, Reykjavík), İzlandalı şarkıcı ve oyuncudur. 
1999 ve 2005 Eurovision Şarkı Yarışması'nda İzlanda'yı temsil etmiş.

Selma adlı bir Amerikan filmi de varmış

Selma, aynı zamanda Ava DuVernay'ın yönettiği ve Paul Webb'in yazdığı 2014 tarihli bir drama filmi. Hikâyesi James Bevel, Hosea Williams, Martin Luther King Jr. ve John Lewis liderliğindeki 1965 Selma'dan Montgomery'ye oy hakları yürüyüşüne dayanmaktadır. Başrollerde David Oyelowo Martin Luther King Jr., Tom Wilkinson ABD Başkanı Johnson, Tim Roth siyasetçi George Wallace, Carmen Ejogo King'in eşi Coretta Scott King ve Common ise Bevel'i canlandırmıştır. (https://tr.wikipedia.org/wiki/Selma)

En meşhur eserleri

Biyografisine vakıf olduktan sonra eserleriyle tanışma adına Türkçeye çevrilen ilkin ‘Uçan Kazlar’ adlı eserini okudum. Türkçeye kazandırılan diğer eserlerini tesbit etmeye çalıştım.
-‘Gökle Yer Arasında’  Hayrullah Örs ve Enver Behic Koryak’la ortak çevirdikleri ve Milli Eğitim Vekaleti yayınları arasında çıkan hikayeleri,
-Nils Holgersson’'un İsveç Gezisi 2, Enver Behic Koryak tercümesi, Milli Eğitim Vekaleti yayınları-1951 (Nadir Kitap),
-Kudüs (Jerusalem)- Hayrullah Örs çevirisi, 2 cilt, Milli Eğitim Vekaleti yayınları 1953-1954
-Gösta Berling Efsanesi (ilk romanı-1891, Bkmkitap.com),
-Nils Holgersson’un serüvenleri, Generalin Yüzüğü, Babamı Arıyorum (Bkmkitap.com)
-Portugaliya İmparatoriçesi (Safiye Erol, 1941), Mutluluğu Beklerken, Nils Holgesson’un Serüvenleri, Morbacka (Salah Birsel-Behçet Necatigil, 1952), Zacharias Topelius, Parmak Çocuk’un İsveç Gezisi. (https://www.yasamoykusu.com/biyografi/selmalagerlof) gibi kitap satış platformlarında zikredilen eserleri bulunuyor.
Ben bu sıralar Filistin/Kudüs üzerine okumalar yaptığım için ‘Kudüs’ romanını edindim ve yazarın ikinci olarak okumaya muvaffak oldum.

5 paylaşılan sözü

Yazarımızın sosyal medyada en çok paylaşılan sözleri de dikkatimi çekti.
-Dünyada hiçbir yol, kalp ile beyin arasındaki kadar uzun değildir. 
-Istırabın dağladığı sevgi kuvvetlidir. 
-Güllere ve onların güzel yapraklarına güvenme. 
-Savaşta, dövüşenlerden çok kaçanlar ölür.
-Ölümün eşiğini herkes yalnız aşar. 
(https://www.sozkimin.com/selma-lagerlof-kimdir-sozleri-ve-hayati-1286.html#sozleri)

İsveç nasıl bir ülke?

Avrupa'nın kuzeyinde yer alan İskandinavya yarımadasında bulunan Norveç, Finlandiya ve Danimarka ile komşu olan bir ülkedir. Tarihinde belli dönemlerde İskandinav birliği içinde (Danimarka-Norveç-İsveç ve son dönemde İsveç-Norveç) de yaşamış, nüfusu 10 milyonun biraz üzerinde başkenti Stockholm olan İsveç, 1995 yılından beri AB üyesidir.
Yazar, İsveç-Norveç Birliği döneminde doğmuş, Osmanlı döneminde Kudüs’e ziyaret gerçekleşmiştir.

İsveççe nasıl bir dil?

‘Eski İskandinav dilinden doğmuş olan İsveççe, birçok farklı sözcüğü İngilizcede de olan bir dil olma özelliği taşımaktadır. En uzun sözcüğü 28 harfe sahip olan İsveççe, Danca ve Norveççe ile oldukça benzer bir dildir’ deniliyor..(https://vizem.net/isvec/yasam/kultur/dil/ )
Ayrıca konuşulan diller arasında beş dil grubundan birinin de Sami dilleri olduğu belirtiliyor. Arapça da aynı dil grubundan acaba etkilenme olabilir mi diye de aklıma gelmedi değil.
İsveç isimleri ve anlamlarını belirten sayfaya göre Selma, Kelt kökenli ve güzel manzara demekmiş.
Keltlerin tarih öncesi döneme uzanan ve İlk çağ döneminde Avrupa'da yaşamış olan, günümüzdeki altı ulustan oluşmuş halk kesimini oluşturduğu bilinmektedir. Genel olarak 4000 yıl kadar önce Orta Avrupa'dan göç ederek gelmiş, Büyük Britanya Adaları, İspanya ile beraber Galya’ya yerleşmiş gruplar oldukları kaydediliyor.

Yazar ve eserleri hakkında girizgah gibi ele aldığım bu yazının ardından, Selma hanımın Filistin /Kudüs okumalarım arasına kattığım 1901-2 yıllarında yayınlanan Jerusalem (Kudüs) adlı 2 ciltlik romanına yönelik tahlilimi bir sonraki yazıda ele alalım.