Özellikli Şehirlerimiz ve Kültürel Zenginliğimiz
Unesco (BM/Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu) Yaratıcı Şehirler Ağı Programı (Creative Cities Network) bulunuyor. İlgili kurum tarafından 2004 yılında uygulamaya konulmuş çeşitli bölgelerden, farklı gelir seviyeleri, kapasite ve nüfusa sahip şehirleri kendilerine has endüstriler alanında değerlendirmeye alan ve bir araya getiren bir girişim, bir proje. (https://www.unesco.org.tr/Pages/88/129/Unesco-Yaratıcı-Şehirler-Ağı)
Şehirler, tarihi ve kültürel geçmişleriyle üretim ve yeni keşif potansiyeli olan mekanlardır. Programın da yerel aktörler tarafından yürütülen kültürel endüstrilerin yaratıcı, ekonomik, sosyal potansiyelini geliştirmeyi amaçladığı ve bu sebeple Unesco’nun kültürel çeşitlilik ideallerini desteklediği belirtiliyor.
Yedi Temada şehirler
Unesco’nun ilgili programı, şehirler tarafından kendi yetenek ve enerjilerini yönlendirecekleri yaratıcı endüstri sektörü tercihlerine göre seçilebilecek yedi tema etrafında şekillendirilmiş. Bu temalar edebiyat, film, müzik, zanaat ve halk sanatları, tasarım, gastronomi ile medya sanatları olarak belirlenmiş ve hâlihazırda, bu şehirler ağının 295 üyesi bulunuyormuş.
Kurumun bu programına iki yılda bir (sonu tek rakamla biten yıllar 2019, 2021 gibi) Mart-Haziran aylarında doğrudan Unesco’ya yapılan başvuruların Unesco Türkiye Millî Komisyonu (UTMK) ile istişare halinde yürütülerek gerçekleştirildiğini öğreniyoruz.
Unesco tarafından seçilen Yaratıcı Şehirlerimiz
Seçildiği yıllara ve temalarına göre şehirlerimiz şöyle: Gaziantep – Gastronomi (2015), Hatay – Gastronomi (2017), İstanbul – Tasarım (2017), Kütahya – Zanaat ve Halk Sanatları (2017), Afyonkarahisar – Gastronomi (2019), Kırşehir – Müzik (2019), Bursa - Zanaat ve Halk Sanatları (2021), Sivas - Müzik (2021), Adana - Gastronomi (2021), Balıkesir - Gastronomi (2021), Diyarbakır - Gastronomi (2021), İzmir - Tasarım (2021), Kahramanmaraş – Edebiyat (2021), Kayseri - Gastronomi (2021), Konya - Gastronomi (2021), Şanlıurfa - Müzik (2021)
Temalara göre 16 özellikli şehir
16 özellikli şehrimizin temalara göre 8’i Gastronomi (Gaziantep, Afyon, Hatay, Adana, Balıkesir, Diyarbakır, Kayseri, Konya), 1 Edebiyat (Kahramanmaraş), 2 Tasarım (İzmir, İstanbul), 2 Zanaat ve Halk Sanatları (Bursa, Kütahya), 3’ünün de Müzik (Kırşehir, Sivas, Şanlıurfa) dalında seçildiği görülüyor. Sıralamaya göre en çok olduğu için ilk sırada Gastronomi, ikinci Müzik, üçüncü sırada Tasarım ile Zanaat ve Halk Sanatları, dördüncü sırada ise Edebiyat alanında seçilen şehirlerimiz yer alıyor.
Şehirlerimiz yemek kültürü, kendine has yemek hazırlama ve sunma işindeki maharetleri (Gastronomi), edebi ürün veren yetenekli sanatçılarının çokluğuyla öne çıkmaları (Edebiyat), şehirlerin farklı tasarım merkezli projelere daha fazla ağırlık vermeler (tasarım), geleneksel, milli sanat zevkiyle muhtelif el sanatı ürünleri sergilemeleri (Zanaat ve Halk sanatları), musikişinasların, müziğe değer katan simaların çokluğu, müzik merkezli grup ve çalışmaların fazla oluşuyla öne çıkması (Müzik) nedeniyle dikkate alınmış olmalı.
Şehirlerimiz arasında sahip oldukları zengin kültürü ve inovasyon yeteneği ile sadece bir kategoride değil, mesela İstanbul gibi diğer birkaç temalarda (zanaat ve halk sanatları, film, müzik, gastronomi, edebiyat ve medya sanatları temalarında) önemli ve güçlü üretken merkezlerimiz vardır.
Yapılan müracaatlar ev yürütülen çalışmalar çerçevesinde önümüzdeki günlerde bu sayının daha da artacağı dile getiriliyor.
Film ve Medya sanatlarında seçilen yok
Görüldüğü üzere beyan edilen 7 kriterden Film ve Medya Sanatları alanında özellikli şehrimiz şimdilik bulunmuyor. Hem bu alanda seçilen bir veya birkaç şehrimizin bulunması hem de mevcut şehirlerimize her temadan daha çok şehrimizin dahil olması ülkemiz ve milletimizin özellik ve güzelliklerinin öne çıkarılması adına çok daha sevindirici olacaktır.
Öteyandan Unesco Dünya Kültür Mirasına dahil ülkemizden 19 mekanımızın (https://www.unesco.org.tr/Pages/125/122/UNESCO-Dünya-Mirası-Listesi) bulunması da çok sevirdiricidir:
1. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) 1985, 2. İstanbul'un Tarihi Alanları (İstanbul) 1985,
3. Göreme Millî Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) 1985 (Karma Miras Alanı), 4. Hattuşa: Hitit Başkenti (Çorum) 1986, 5. Nemrut Dağı (Adıyaman) 1987, 6. Hieropolis-Pamukkale (Denizli), 1988 (Karma Miras Alanı), 7. Xanthos-Letoon (Antalya-Muğla) 1988, 8. Safranbolu Şehri (Karabük) 1994, 9. Truva Arkeolojik Alanı (Çanakkale) 1998, 10. Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) 2011, 11. Çatalhöyük Neolitik Alanı (Konya) 2012, 12. Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu (Bursa) 2014, 13. Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir) 2014 , 14. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı (Diyarbakır) 2015, 15. Efes (İzmir) 2015, 16. Ani Arkeolojik Alanı (Kars) 2016, 17. Aphrodisias (Aydın) 2017, 18. Göbekli Tepe (Şanlıurfa) 2018, 19. Arslantepe Höyüğü (Malatya) 2021
Şehirlerimizin artarak meziyet ve maharetlerini, özellik ve güzelliklerini ön plana çıkartmaları her vatandaşımızın canı gönülden isteyeceği bir semeredir. Şehir, arapça medine demektir. Medeniyet de oradan gelir. Medeniyet merkezi şehirlerimizin farkına varmak ve dünyanın kültürel zenginliğimizin farkına varmasına vesile olmak da bir meziyettir.
