Seyahatname-i Şehr-i Nuh

Ziyaret ve seyahat maksadıyla ömrümde ilk defa gittiğim Irak ve Suriye’ye sınırı olan serhad şehirlerimizden Şırnak’ta 2 haftamı geçirmek nasip oldu. Diğer illerimize ziyaretimde olduğu gibi bu şehrimizle alakalı bilgi ve intibalarımı not aldım. İtiraf etmeliyim ki Şırnak’ı bu kadar beklemiyordum.

Şehr-i Nuh

Cudi ve Gabar dağlarına nazır şehrimizin ilde en çok dile getirilen yönü ‘Şehr-i Nuh’ tanımlaması. Birçok esnaf bu ifadeyi kullanıyor. Çünkü Nuh as’ın gemisinin bu Cudi’de karar kıldığı bilgisinden hareketle buraya Şehr-i Nuh (Nuh’un Şehri) adı veriliyor. Belediye ambleminden esnafların mekan adlarına tufan ve gemiyi andıran isimlendirmelerin çokluğu dikkati çekiyor.
Hatta Şırnak isminin sanki yöresel söyleyişle Şehr-i Nuh ifadesinden dönüşmüş olduğu intibaını veriyor.
1990 yılında il yapılan ve 73 plakası kullandığı hemen dikkatimizi çeken Şırnak, 570 bin nüfus ve 6 ilçeye sahip (Güçlükonak, Beytüşşebab, İdil, Cizre, Silopi, Uludere) Güney Doğu bölgemizin en uç ilidir.

Kadim yerleşim mekanlarından

Nuh tufanını görmüş, tufan öncesi ve sonrasıyla muhtelif medeniyetlere beşiklik eden şehirde tarihi kalıntılara (rölyef, tablet, heykel gibi tarihi eserlere) bakıldığında binlerce yıllık geçmişi olan kadim yerleşim mekanlarından olduğu anlaşılıyor.

Cizre ilk durak

Hava alanından girenler için Şırnak, Cizre’den başlar. Çünkü Şırnak Şerafeddin Elçi Havalimanı Cizre yakınında bulunuyor. Cizreli bir vatandaşımız, 2013 yılında açılan havaalanının bölgeye hareketlilik getirdiğini beyan ediyor. Havaalanında Irak, Zaho, Duhok dolmuş ve servisleri ile arapça konuşmalar dikkatinizi çekiyor. Irak ve Suriye’ye sınırı olan bir şehrimiz olduğunu haritadan hatırlıyorsunuz. Doğal olarak kürt vatandaşlarımızın ağırlıkta yaşadığı bir bölge olması sebebiyle de Kürtçe konuşmalar ve kürtçe tabelaların çokluğu ile karşılaşıyorsunuz.
Hava alanı çıkışında Mem-u Zin taksi durağına ait araçlar ve Cizre’ye yaklaşınca ‘Mem û Zîn diyarına hoşgeldiniz’ tabelası karşılıyor sizi. Lise veya üniversite yıllarından bölgeye has edebiyat kültüründen hafızamızda kalan Ahmed-i Hani ve Mem-u Zin eserini hatırlıyorum. Bölgenin en canlı ve en tarihi, turistik değerler sahip ilçesi Cizre’ye özel bir gezi ve ziyaret planlayarak şimdilik geçiyor, il merkezine doğru ilerliyoruz.

Şırnak’ta ilk günüm ve ‘Hoş geldin’ mesajı

Bir dönem terörle anılan şehirlerimizden birinin kalıntıları olarak Güvenlik kuleleri, kontrol noktaları dikkatinizi çekse de petrol kuyuları ve yatırımlarıyla anılmaya başladığını hissediyorsunuz. Tarıma elverişli arazi azlığından hayvancılıkla uğraşanları müşahede ediyorsunuz. 
Çarşı içinde dolaşırken Şırnak Belediyesi’nden gelen mesaj dikkatimi çekti ve açıkçası hoşuma da gitti:  ‘Yeniden doğuşun şehri, aşıklar diyarı Mem u Zin'in diyarı, bereketli topraklarıyla petrol kenti Sehr-i Nuh'a (Sirnak'a) hoş geldiniz’ 
Sık sık dağ silsilesi, yüksek zirveler, inişli çıkışlı yollar ile dağ eteklerinde ve yamaçlarda kurulu şehirde merdiven bolluğu hemen dikkatinizi çeker.

Peynir otu satışları

Araç içinde veya müstakil tezgahlarda soğangillerden bir ot demet demet satılıyor. Merakımı celbetti sordum. Bu nedir?. ‘Peynir otu, dediler. Demekki yöresel otlu peynire katılan ot buymuş, görmüş olduk. Adı yok mu bu otun, diye soruyorum. Satıcı, ‘Sirik’ dedi ve kilosunun 80 lira olduğunu belirtti. (Bir başka bitki daha var satılan. Çiğ yeniyormuş.)

Cami ve Namaz edası usullerine alışmak

Şafi mezhebine mensup vatandaşlarımızın çoğunlukta olduğu bölge olması sebebiyle Hanefi mezhebine mensup bizler için namaz kılma usullerinin farklılık arzettiği de dikkatinizi çeken bir başka husus olarak karşılaşırsınız.
Tesbihat usulleri, fatihanın besmele ile okunması, imamın cemaat tarafından da okunması için beklemesi, kamet öncesi ezan duası yapılması, Şafilere göre efdaliyeti sebebiyle sabah namazının beklenmeden vakit girer girmez kılınması gibi hususlar size değişik gelebilir. Cami içinde ayakkabılık bulunmaması da güzel bir uygulama. İl içinde tarihi bir cami yok. Ulucami tarihi değil, en büyük olduğu için bu ismi almış.

Dini eğitime önem

Yöredeki eski medrese eğitimi geleneğinin az da olsa devam ettiği biliniyor. Bir cami görevlisi kardeşimizin beyanına göre camilerde din eğitiminin batı illerimize göre daha revaçta olduğunu öğreniyorum.  Kışın 6 ay Kasım-Mart'a akşam okul çıkışı ve yazın 2 ay gündüz Yaz Kurslarının sürdüğünü söylüyor hocamız.

Ekonomisi günden güne canlanıyor

Şehir ekonomisinin madencilik, petrol çalışmaları yanısıra hayvancılık, arıcılık, tarım ve kilimciliğe dayandığı belirtiliyor. Toprakların büyük bir bölümü tarım ve hayvancılığa oldukça müsait olduğu, hayvancılık ve arıcılık faaliyeti yanında birçok tarım ürünü yetiştiriliyormuş. Et, süt, yün, deri, yumurta, bal üretiminde önemli merkezlerden olduğu dile getiriliyor. Sağlık turizmi ve yöresel yemekler adına da önemli çalışmalar olduğu söyleniyor.
Başlıktaki ‘Seyahatname-i Şehr-i Nuh’ ifadesi bir eser adı değil, gördüğünüz üzere Şırnak ilimize şahsi olarak yaptığım seyahat ve ziyaret notlarımı ve intibalarımı içermektedir. Bir görmek, bin okumaya değerdir demişler.

Rakımı 1650 olarak belirtilen il merkezi diğer ilçelere göre daha serin olduğu söylense de buraya gelmeyi düşünenlerin aşırı sıcaklardan ötürü özellikle yaz mevsimi girmeden planlarına almaları tavsiye ediliyor. Şu an oturduğum İstanbul’a komşu Gebze’den buraya karayolu 1584 km ve 16 saat gösteriyor. Otobüs yolculuğu da 21 saat sürüyormuş. Vakti ve imkanı olanlara çevredeki illerle birlikte güzel bir rota oluşturabilir.